جستجو در میان داده‌ها یکی از نیازهای اصلی کاربران اکسل در محیط‌های اداری و تحلیلی است. توابع VLOOKUP و XLOOKUP دو ابزار قدرتمند برای جستجوی اطلاعات در جدول‌ها هستند. VLOOKUP سال‌ها در اکسل استفاده می‌شد، اما مایکروسافت در نسخه‌های جدید تابع پیشرفته‌تر XLOOKUP را معرفی کرد که بسیاری از محدودیت‌های VLOOKUP را ندارد.
در این مقاله با نحوه استفاده از هر دو تابع آشنا می‌شویم و تفاوت‌ها، کاربردها و مثال‌هایی کاربردی از آن‌ها ارائه می‌کنیم.
تابع VLOOKUP چیست؟
VLOOKUP مخفف “Vertical Lookup” است و برای جستجو در ستون اول یک جدول و بازگرداندن مقدار از ستون دیگر همان ردیف استفاده می‌شود.
ساختار تابع:
excel
CopyEdit
=VLOOKUP(lookup_value, table_array, col_index_num, [range_lookup])
| آرگومان | توضیح |
| lookup_value | مقداری که به‌دنبالش می‌گردید |
| table_array | محدوده‌ای که می‌خواهید در آن جستجو کنید |
| col_index_num | شماره ستونی که می‌خواهید مقدار از آن برگردد |
| range_lookup | TRUE برای تطابق تقریبی، FALSE برای تطابق دقیق (معمولاً FALSE) |
مثال ساده:
فرض کنید جدول زیر را داریم:
| کد کالا | نام کالا | قیمت |
| 1001 | ماوس | 250000 |
| 1002 | کیبورد | 400000 |
| 1003 | مانیتور | 2500000 |
فرمول:
excel
CopyEdit
=VLOOKUP(1002, A2:C4, 2, FALSE)
نتیجه: “کیبورد“
محدودیت‌های VLOOKUP
- فقط از چپ به راست کار می‌کند.
- اگر ستون اول تغییر کند، فرمول ممکن است به‌هم بخورد.
- در جداول بزرگ ممکن است کند عمل کند.
تابع XLOOKUP چیست؟
XLOOKUP تابع جدیدتر و قدرتمندتری است که از نسخه‌های جدید اکسل (Excel 365 و 2019 به بعد) در دسترس است و محدودیت‌های VLOOKUP را ندارد.
ساختار تابع:
excel
CopyEdit
=XLOOKUP(lookup_value, lookup_array, return_array, [if_not_found], [match_mode], [search_mode])
| آرگومان | توضیح |
| lookup_value | مقدار مورد جستجو |
| lookup_array | محدوده‌ای که در آن جستجو انجام می‌شود |
| return_array | محدوده‌ای که مقدار باید از آن برگردد |
| if_not_found | پیام در صورت عدم یافتن |
| match_mode | حالت تطبیق (دقیق، تقریبی، نزدیک‌تر، و غیره) |
| search_mode | از بالا یا پایین جستجو کند |
مثال ساده:
با همان جدول بالا:
excel
CopyEdit
=XLOOKUP(1002, A2:A4, B2:B4, “یافت نشد”)
نتیجه: “کیبورد“
مقایسه VLOOKUP و XLOOKUP
| ویژگی | VLOOKUP | XLOOKUP |
| جستجو از راست به چپ | ❌ ندارد | ✅ دارد |
| تطبیق خطا (if_not_found) | ❌ ندارد | ✅ دارد |
| جستجو دوطرفه | ❌ ندارد | ✅ دارد |
| استفاده آسان‌تر | نسبتاً ساده | پیشرفته‌تر |
| در دسترس در نسخه‌های قدیمی | ✅ بله | ❌ فقط در نسخه‌های جدید اکسل |
نمونه کاربردی در محیط اداری
کاربرد: جستجوی نام مشتری بر اساس کد مشتری
excel
CopyEdit
=XLOOKUP(E2, A2:A100, B2:B100, “مشتری یافت نشد”)
اگر در سلول E2 کد مشتری نوشته شود، نام او از ستون B نمایش داده می‌شود. اگر کدی نادرست وارد شود، پیام “مشتری یافت نشد” برمی‌گردد.
نکات حرفه ای
- از XLOOKUP به‌جای ترکیب توابع INDEX و MATCH نیز می‌توان استفاده کرد.
- اگر از نسخه‌های قدیمی اکسل استفاده می‌کنید، VLOOKUP همچنان گزینه مناسبی است، اما در اکسل‌های جدید حتماً از XLOOKUP استفاده کنید.
- اگر داده‌ها مرتب نیستند، همیشه از FALSE یا 0 در VLOOKUP برای تطبیق دقیق استفاده کنید.
جمع بندی
تابع‌های VLOOKUP و XLOOKUP دو ابزار ضروری برای جستجو در اکسل هستند. اگرچه VLOOKUP ساده‌تر است، اما XLOOKUP قدرتمندتر، انعطاف‌پذیرتر و قابل‌اعتمادتر است. یادگیری و استفاده از این توابع، بهره‌وری شما را در کار با داده‌های اکسل به‌شکل چشمگیری افزایش خواهد داد.