در دنیای پرسرعت امروز، خرید اینترنتی دیگر یک تجمل نیست، بلکه به یک ضرورت تبدیل شده است. از خرید کالاهای سوپرمارکتی گرفته تا لوازم دیجیتال و پوشاک، همه چیز تنها با چند کلیک درب منزل تحویل داده میشود. اما این راحتی بینظیر، روی دیگری هم دارد: خطرات امنیتی و کلاهبرداریهای سایبری.
آیا تا به حال هنگام وارد کردن اطلاعات کارت بانکی خود دچار تردید شدهاید؟ یا شاید داستانهایی درباره سایتهای جعلی (فیشینگ) شنیدهاید و نگرانید که قربانی بعدی شما باشید. خبر خوب این است که با رعایت چند نکته ساده اما حیاتی، میتوانید امنیت خرید خود را تا ۹۹٪ تضمین کنید. در این مقاله، چکلیست کاملی را بررسی میکنیم که به شما کمک میکند خرید اینترنتی امن و بیدغدغهای را تجربه کنید.
قفل سبز رنگ و پروتکل HTTPS؛ اولین خط دفاعی
قبل از اینکه حتی به محصولات سایت نگاه کنید، نگاهتان را به نوار آدرس مرورگر (Address Bar) بدوزید. آدرس یک فروشگاه اینترنتی امن باید با https:// شروع شود، نه http://.
- حرف “S” نشانه امنیت: این حرف مخفف Secure (امن) است و نشان میدهد که اطلاعات تبادل شده بین شما و سایت (مثل رمز کارت یا آدرس خانه) رمزگذاری میشوند و هکرها نمیتوانند به سادگی آنها را سرقت کنند.
- نماد قفل: در کنار آدرس سایت، باید یک آیکون قفل کوچک ببینید. اگر مرورگر شما اخطار Not Secure داد، هرگز اطلاعات شخصی خود را وارد نکنید.
نماد اعتماد الکترونیک (اینماد)؛ شناسنامه فروشگاه
در ایران، مهمترین فاکتور برای تشخیص اعتبار یک فروشگاه اینترنتی، داشتن «نماد اعتماد الکترونیک» یا همان اینماد (Enamad) است. این نماد توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به کسبوکارهایی داده میشود که هویت و مکان فعالیت آنها احراز شده است.
چگونه اصل بودن اینماد را تشخیص دهیم؟
کلاهبرداران ممکن است فقط عکس لوگوی اینماد را در سایت خود قرار دهند! برای اطمینان:
- روی لوگوی اینماد کلیک کنید.
- باید یک پنجره جدید (Pop-up) باز شود که به آدرس enamad.ir متصل است.
- در این صفحه باید نام صاحب امتیاز، آدرس، شماره تلفن و تاریخ اعتبار نماد مشخص باشد.
- اگر با کلیک روی لوگو اتفاقی نیفتاد یا به صفحهای غیر از سایت رسمی اینماد رفتید، به احتمال زیاد نماد جعلی است.
تشخیص درگاه پرداخت جعلی (فیشینگ)
خطرناکترین مرحله خرید اینترنتی، مرحله پرداخت است. سارقان اینترنتی با طراحی صفحاتی دقیقاً مشابه درگاههای بانکی، اطلاعات کارت شما را میدزدند. به این کار فیشینگ (Phishing) میگویند.
چکلیست امنیت درگاه پرداخت:
- بررسی آدرس شاپرک: تمام درگاههای پرداخت قانونی در ایران باید زیردامنه shaparak.ir باشند. (مثلاً behpardakht.shaparak.ir).
- هشدار: مراقب آدرسهای گمراهکننده مثل shaparaak.ir یا shapaarak.ir (با حروف اضافه یا جابجا) باشید.
- رفرش کردن صفحه: یک بار صفحه درگاه پرداخت را رفرش (Refresh) کنید. اگر جای اعداد در صفحه کلید مجازی تغییر نکرد، به احتمال زیاد درگاه جعلی است.
- وارد کردن اطلاعات غلط: برای تست، یکبار اطلاعات کارت (مثل رمز دوم یا CVV2) را عمداً اشتباه وارد کنید. اگر درگاه خطا داد، یعنی به سیستم بانکی متصل است و امن است. اگر پیام “تراکنش با موفقیت انجام شد” یا خطای نامربوط دیدید، فوراً صفحه را ببندید.
قیمتهای عجیب و تخفیفهای باورنکردنی
قانون طلایی خرید اینترنتی را فراموش نکنید: «اگر پیشنهادی بیش از حد خوب به نظر میرسد، احتمالاً کاسهای زیر نیمکاسه است.»
اگر قیمت یک گوشی موبایل در همه جا ۲۰ میلیون تومان است و سایتی آن را ۱۰ میلیون تومان میفروشد، نباید خوشحال شوید؛ باید شک کنید! کلاهبرداران از طمع خریداران برای جذب آنها به سایتهای جعلی یا فروش کالاهای تقلبی (فیک) استفاده میکنند. همیشه قیمت کالا را در چند سایت معتبر مقایسه کنید تا رنج قیمت واقعی دستتان بیاید.
اطلاعات تماس و “درباره ما” را چک کنید
یک فروشگاه اینترنتی معتبر، هویت پنهانی ندارد. قبل از خرید، به بخش «تماس با ما» بروید.
- آیا آدرس فیزیکی دفتر یا انبار ذکر شده است؟
- آیا شماره تلفن ثابت (نه فقط موبایل) وجود دارد؟
- آیا پشتیبانی پاسخگو است؟
میتوانید پیش از خرید، با شمارههای درج شده تماس بگیرید تا از پاسخگو بودن پشتیبانی اطمینان حاصل کنید. فروشگاههایی که تنها راه ارتباطیشان یک آیدی تلگرام یا دایرکت اینستاگرام است، ریسک بالایی برای خرید دارند.
استفاده از رمز پویا (OTP)؛ الزامی برای امنیت
خوشبختانه با اجباری شدن رمز پویا (رمز دوم یکبار مصرف) در ایران، آمار فیشینگ کاهش یافته است. رمز پویا تنها ۶۰ تا ۱۲۰ ثانیه اعتبار دارد و فقط برای یک تراکنش قابل استفاده است.
- هرگز رمز پویای خود را در اختیار دیگران قرار ندهید.
- حتی با وجود رمز پویا، اگر اطلاعات کارت خود را در درگاه جعلی وارد کنید، کلاهبردار میتواند در همان لحظه از حساب شما برداشت کند؛ پس همچنان روی چک کردن آدرس درگاه حساس باشید.
نظرات کاربران و شبکههای اجتماعی
هیچ چیز بهتر از تجربه دیگران نمیتواند شما را راهنمایی کند.
- جستجو در گوگل: نام فروشگاه را همراه با کلماتی مثل «کلاهبرداری»، «نظرات» یا «شکایت» جستجو کنید.
- اینستاگرام و توییتر: به صفحه اجتماعی فروشگاه سر بزنید. کامنتها را بخوانید. آیا کامنتها بسته شدهاند؟ آیا همه نظرات مثبت و مصنوعی به نظر میرسند؟ وجود کاربران واقعی که تگ شدهاند و تعامل دارند، نشانه خوبی است.
امنیت دستگاه و شبکه اینترنت
امنیت خرید فقط به سایت فروشنده مربوط نیست؛ امنیت سیستم شما هم مهم است.
- وایفای عمومی ممنوع: هرگز در مکانهای عمومی (مثل کافه، فرودگاه یا هتل) با استفاده از وایفای رایگان خرید اینترنتی نکنید. هکرها میتوانند اطلاعات رد و بدل شده در این شبکهها را شنود کنند. اگر مجبور هستید، حتماً از اینترنت دیتای موبایل خود استفاده کنید.
- عدم ذخیره اطلاعات کارت: مرورگرها معمولاً پیشنهاد میدهند اطلاعات کارت شما را ذخیره کنند. برای امنیت بیشتر، به این پیشنهاد «نه» بگویید.
اگر قربانی کلاهبرداری شدیم چه کنیم؟
حتی با رعایت تمام موارد، ممکن است خطا رخ دهد. اگر متوجه شدید خرید ناامنی داشتهاید:
- تعویض رمزها: بلافاصله رمز اول و دوم کارت خود را تغییر دهید یا کارت را بسوزانید.
- مراجعه به پلیس فتا: به سایت پلیس فتا مراجعه کرده و گزارش تخلف را ثبت کنید. داشتن اسکرینشات از صفحه پرداخت، رسید تراکنش و مکالمات بسیار کمککننده است.
جمع بندی
خرید اینترنتی لذتبخش و راهگشاست، به شرطی که هوشمندانه عمل کنید. نیازی نیست دچار وسواس شوید، فقط کافی است چشمانتان را باز نگه دارید. چک کردن نماد اعتماد (اینماد)، بررسی آدرس شاپرک در درگاه پرداخت و دوری از قیمتهای غیرمنطقی، سه اصل کلیدی برای یک خرید اینترنتی امن هستند.
با رعایت نکاتی که در این مقاله گفته شد، میتوانید با خیالی آسوده از ویترینهای آنلاین بازدید کنید و خریدی شیرین و بدون پشیمانی در اینترنت داشته باشید.